LETRAS GALEGAS 2020

A ÁRBORE DA SUPERLINGUA

Cando por fin deixaron saír a pasear, a cativa tíñao claro... Levaba agardando este momento demasiados días, e o único que desexaba era camiñar a carón da súa avoa.

Antes do confinamento, acostumaban a saír xuntas a pasear pola aldea. Á pequena encantáballe compartir esas andainas coa súa lela, porque sempre ían acompañadas de fantasticos contos, máxicas lendas e fermosas historias.

Cando chegou a hora, a pequena termou forte da man da súa querida lela e dispuxéronse a comezar a camiñata.

Despois de tantos días ficando na casa, a avoa tivo unha gran idea:

- Miña ruliña, no canto de ires a dar unha volta pola aldea, hoxe imos a pasear pola fraga.

Á cativa pareceulle unha gran idea, pois o confinamento durara moito tempo, e o que máis lle apetecía era mergullarse na natureza, desfrutar do asubío do vento entre as follas das árbores, percibir o baile das polas rendidas ao ritmo marcado polo nordés, deixarse levar polo canto das aves rebuldeiras pola chegada da primavera, sentir o arrecendo da herba dos inmensos prados ateigados de flores silvestres e de curiosos insectos...

Nunca se detivera a pensar no afortunada que era de vivir rodeada desa paisaxe tan marabillosa. Ata ese momento nunca cavilara no valor da súa terra, mais, despois de tanto tempo “encarcerada” no seu fogar reflexionou sobre a verdadeira valía do entorno natural.

Avanzaban paseniño, pois a cada pouco detíñanse no medio do camiño: a coller estalotes para estoupalos, a facer asubíotes coas herbas, a zugar o doce sabor dos chuchameles, a buscar xoaniñas pousadas nas fermosas flores, a perseguir bolboretas...

Se decatarse, foron adentrándose na fraga. Parecía un lugar de conto.

As polas das diversas árbores formaban arcos naturais decorados polas follas que se abrazaban entre si e deixaban asomar ás flores que a chegada da primavera facía brotar. Unha perfecta sintonía, na que se fusionaban o zoar do vento co cantar dos merlos e xílgaros que voaban de árbore en árbore, acompañábaas como se dunha banda sonora se tratase.

Adentráronse tanto, que á cativa non lle era coñecido o lugar, mais para a lela era un lugar cargado de recordos.

No medio da fraga erguíase unha árbore inmensa. Tan grande, que acaparou toda a atención da pequena, que se achegou correndo para contemplala de preto.

A medida que se achegaba os seus ollos abríanse máis do asombro que supoñían as dimensións do carballo. Pero, a escasos metros detívose en seco. A árbore era xigante, farían falta unha ducia de persoas para poder abarcar o seu tronco. Mais, a súa copa, estaba baleira, apenas unhas poucas follas vestían as súas polas. Parecía núa, coma se estivese na metade do inverno, máis, nese momento, todos as árbores lucían unhas grandes e verdes follas cubrindo as súas polas.

- Avoa... que lle pasa a esta árbore?

- Esta árbore está morrendo...

- Por que lela?

- Conta a lenda que este é a árbore da lingua. Leva nesta fraga dende tempos inmemoriais, medrando e nutríndose das verbas das xentes do lugar.

Cando eu era cativa, viña aquí a xogar cxs demais nenxs da aldea: gabeábamos polas súas polas, facíamos unha roda e bailábamos ao seu redor, xogábamos as agachadas... raro era o día que non a íamos visitar.

Os maiores tamén viñan aquí, parellas de namorados a gravar o seu amor tallando as súas iniciais na súa codia, avós para sentarse e charlar, grupos de mozxs para montar unha foliada... este carballo era parte do noso pobo, pois medraba grazas á nós, nutríase da nosa lingua.

Medraba día a día, o seu tronco engrosaba, as polas alongábanse e multiplicábanse á vez que se cubrían de milleiros de follas fermosas e verdes, dun verdor que delataba a saúde da árbore.

A nena contemplaba abraiada sen pestanexar, sen dar un chío e coas orellas moi atentas á súa avoa, mentres lle contaba aquela historia tan singular.

A avoa proseguiu:

- Esta árbore é máxica, non hai outra coma ela. É o un carballo único. Mellor dito... érao.

- Por que, avoa?

- Porque era o único carballo perenne do mundo. Non era caducifolio como todos os seus irmáns, que cando chega o outono perden as súas follas, pasan o inverno coas súas polas núas e na primavera vólvenlles a brotar.

Mais, duns anos para aquí, cada vez que nos achegábamos a observala, decatámonos de como algunhas das súas follas tornaban de verde a amarelo, posteriormente a laranxa, marrón... ata rematar caendo no chan.

Ao principio eran poucas follas, e ninguén lle deu importancia, pero, a medida que pasaban os anos, cada vez caínlle máis... as polas ían quedando espidas, e non brotaban... ata o de agora pequena, que apenas lle quedan unhas poucas.

Sentaron na herba e apoiáronse coas costas no tronco da árbore:.

- Avoa, por que lle pasa isto ao carballo?

-Pois, a vida do carballo está intimamente ligada á vida da nosa lingua. Dende hai anos o galego estase perdendo, ten menos falantes, ameaza coa súa extinción,  polo tanto, se a nosa lingua morre... o carballo morrerá con ela.

A pequena entendeuno perfectamente, e nese momento sentiu como o seu corazón se encollía, saloucou e deulle unha aperta forte á súa avoa. Estaba moi aflixida, e non podía crer que ó carballo é á súa lingua lles esperase ese horrible final.

Ficou calada durante todo o camiño de volta á casa. Non dixo nada no que durou o día. Empatizou tanto coa historia que lle contou a avoa, que non deixara de cavilar a maneira de loitar contra ese inxusto final. Non ía a permanecer de brazos cruzados. Non ía a permitir esa morte...

Á mañá seguinte, almorzou en silencio e despois preparouse para realizar a videochamada semanal coa mestra e cxs compañeirxs do cole. Levábana facendo dende que comezara o confinamento e a ela encantáballe ver a través da pantalla a todxs xs seus amigxs e poder falar un ratiño con elxs para saber que tal lles fora a semana.

Esta vez ía a ser especial, pois durante a noite argallara un plan...

Cando a súa mestra lle deu a quenda de palabra para falar, a pequena aproveito para contarlles axs compañeirxs a experiencia que vivira na fraga o día anterior.

O sentir do grupo foi unánime...

O CARBALLO DA LINGUA NON PODÍA MORRER!

E só había unha arma coa que combater... FALAR GALEGO!

Toda a clase unificou forzas para loitar xuntos. Promoveron unha iniciativa entre o resto do alumnado do centro. A iniciativa transcendeu a outros coles da zona baixo o lema:

“Ó NOSO CARBALLO NON PODE MORER.

FALEMOS GALEGO PARA O SOCORRER!”

De novo os cativxs déronlle unha gran lección á sociedade (ao igual que o fixeron na loita contra o coronavirus), empatizaron, concienciáronse, uníronse na loita...

A pequena sabía que sola non podería solucionar o problema, mais, estaba segura que XUNTOS si que o conseguirían!

* Cando pasees por unha fraga, e te atopes con un gran carballo, un carballo que asemelle especial... quizais sexa a árbore desta historia... a árbore da lingua, ou mellor dito... da SUPERLINGUA!

Con todo o meu agarimo para o meu alumnado do CPI Pontecesures, neste día das LERAS GALEGAS.

Rememorando as verbas de Manuel María:

“O idioma é a forza que nos xungue e sostén,

se perdemos a fala, non seremos ninguén”.

Nas vosas mans está que non perdamos o noso maior tesouro, a nosa lingua.

FALADE MENIÑXS, FALADE GALEGO!

(Rosalía de Castro)

Berena Fontela Turnes

Maio 2020

Conto baseado na canción “SUPERLINGUA” da Gramola Gominola.

Moitas grazas ao grupo por autorizarnos a empregar a súa música, e en especial á compositora desta fermosa e reivindicativa letra, Paula Romero Canedo, unha muller de gran talento, comprometida coa cultura e a lingua galega.